Fizik Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Semra İde başkanlığında, Prof. Dr. Tuncay Türkeş, Prof. Dr. Sevgi Bayarı, Doç. Dr. Akın Bacıoğlu, Prof. Dr. Nurhayat Barlas ve Prof. Dr. Nilüfer Cihangir’in yer aldığı takım, Karadeniz Bölgesi’nde yaygın olarak rastlanan ‘Argiope bruennichi’ örümceğinin ürettiği kokondaki (koza) ipeğini kullanarak, hasar görmüş deri, kas ve kemik dokularda süratli tedavi sağlayan bir doku tamir gereci bulmayı başardı.
İYİLEŞME MÜHLETİNİ KISALTIYOR
Fizikçiler ile biyologlardan oluşan grup, örümcek ipeğini kullanarak yara greftleri, cerrahi iplikler, süngersi sinema, jel ve mikro toz formunda biyolojik doku tamir gereçleri tasarladı. ‘Bir Doku Tamirat Malzemesi’ konulu patent, Teknofest kapsamında düzenlenen ‘ISIF2019 Memleketler arası Buluş Fuarı’nda bronz madalya kazandı. Japonya’da ve Hindistan’da yapılan Dünya Kristalografi Kongresi’nde de sunumu yapılan buluş, memleketler arası seviyede büyük ilgi gördü. Dokunun güzelleşme mühletini üçte bir oranında kısaltan ve insan dokusuna en yakın özellikte olan biyolojik materyal kullanılarak yapılan ameliyat ipliklerini operasyondan sonra aldırmaya gerek kalmıyor, dokuya ahenk sağlıyor. Biyo-teknolojik gereçler ayrıyeten yüksek mekanik özellikleri, üstün biyolojik uyumluluğu, çeşitli bakteri ve mantarlara karşı güçlü biyoaktiviteleri ve ziyanlı UV ışınlarını soğurma özellikleri ile öne çıkıyor.
“KARADENİZ’DEN ÖRÜMCEK BELİRLEDİK”
Prof. Dr. İde, doku tamiratı için geliştirdikleri biyomalzemede kullanacakları örümceği bulmak için Karadeniz Bölgesi’nde tarama yaptıklarını, sahip olduğu ipeğin yapısını göz önüne alarak 5 örümcek tipi belirlediklerini anlattı. Tüm nano materyallerin 3 boyutlu yapı tahlilini yapabilen ve Türkiye’de yalnızca Hacettepe’de olan bir sistemi kullandıklarını kaydeden İde, “Nano malzemeyi hem dıştan görüyoruz, hem de içine girebiliyoruz. Hasebiyle bu bizim için büyük avantaj oldu. Zira hangi örümceğin ipeği nanoskopik açıdan çok pahalı olduğunu, mekanik özelliği, ziyanlı UV ışınlara karşı göstermiş olduğu direnci, elektriksel iletkenliği açılarından hangisi en kıymetliyse bunu belirledik. Ve o örümceğin muhakkak mevsimde sağım yapılması gerekiyor. En değerlisi de gereçle çalışıyorsak bunun sürdürülebilir olması, yani bir taraftan ‘ürettik iş bitti’ değil, bunu istediğimiz vakit üretebilecek hale getirmemiz gerekiyor. Ve sonuçta hangi örümcek tipi çiftlik ömrüne uygun onu belirledik ve en kaliteli ağı üreten, elimizle bile koparamayacağımız ağı üreten örümceği belirledik” dedi.
“ÖRÜMCEĞİ 10 METRE SAĞABİLİYORSUNUZ”
Projenin ikinci basamağında bir ‘sağım sistemi’ tasarladıklarını belirten Semra İde, yurtdışında örümceklere elektrik sinyali verilerek yapılan sağma formülünün tersine hayvana eziyet etmeyen bir usul uyguladıklarını söyledi. Laboratuvar ortamında oluşturdukları çiftlikte örümcekten sağım yapıldığını kaydeden İde, “Bu sağım sistemiyle, mesela bir sinekle besliyorsunuz bu örümceğimizi, 5 metre sağabiliyorsunuz, bir çekirgeyle besliyorsunuz, 10 metre sağabiliyorsunuz. Yiyeceğe, rakıma, hayvanın yaşadığı ortama ve habitata bağlı olarak değişiyor. Bütün nanoskopik moleküler ve makroskopik boyutta ne çeşit yapısal karakterizasyonlar varsa hepsini denetim altına aldı” dedi.
“KENDİ ELİMDE DENEDİM”
Örümceğin sağımı sonucu elde edilen ipeği kullanarak farklı formlarda doku tamirat gereçleri yaptıklarını lisana getiren Semra İde, “Yani ister kemik ister deri doku ister cerrahi süreçler elimizde bu doku tasarım materyali biyo nano kompozit bir materyal ve bununla pek çok maksat için çalışabileceğimiz eserler geliştirdik. Biz o eseri örümcek ipekleriyle buluşturup, nano kompozit hazırladık. Jel fazında da olabiliyor bu, toz fazında da olabiliyor, ince sinema formunda da, ameliyat ipliği formunda da olabiliyor. Yani alternatifimiz çok; ama hepsinde başarılı bir halde doku tamiratı yapabiliyoruz. Kendi elimde geçen ufak bir yaralanma, doku hasarı oldu, çabucak denedim orada da gördüm” diye konuştu.
“SAĞLIK DIŞINDAKİ BÖLÜMLERDE DE KULLANILABİLİR”
Üretilen doku tamirat gerecinin sıhhat bölümü dışındaki kesimlerde de kullanılabileceğine işaret eden İde, “Yağmur yağan ortamda elektriksel aktiviteler çok fazla, bedenimizi onlardan koruyabilecek bir eser geliştirebilirim. Mesela spor ayakkabılarında kokuyu önleyici bir gereç oluşturabiliyorsunuz. Hastane çalışanı için o denli bir krem geliştirirsiniz ki, bu bizim doku tamirat gerecimizin benzerini hazırlayarak kremlerde kullanır, hastayla karşılıklı gelmeden evvel kremini sürüp gelebilir. Cildini UV ışınlardan koruyabilecek gereçler yapabilir ki cerrahide bu iplikler çok kıymetli; çünkü dünyada birinci kere biz belli bir tipteki örümcek ipeğinin ağıyla cerrahi iplik üretiyoruz ve kaplanmış hali mekanik özelliği çok güçlü ve yarayı da çok kısa müddette tedavi ediyor. Bu yalnızca dıştaki yaralar değil, iç yaralara da tesir olabilecek bir gereç. Yani ister sıhhat bölümü, ister teknolojide dokumacılık bölümü olabilir, ister kozmetik sanayisi olabilir, aklınıza gelebilecek pek çok uygulaması var” dedi.
