Ülkemizin birinci iş insanlarından olan Nuri Demirağ, soyadını, Türkiye’nin dört bir köşesine demir yolu inşa edince şahsen Atatürk’ten almıştı. Onuncu Yıl Marşı’na ismiyle değil başarısıyla tesirini bırakan, Türkiye’nin birinci özel uçak fabrikasını kuran bir adamın hikayesini okuyacaksınız.
MÜCADELEYE DEVAM ETMEK GEREK
Türkiye’nin birinci yılları, o denli düşünüldüğü kadar refah içerisinde geçmeyen yıllardı. Son yıllarında yorgun düşmüş, dünyanın saldırısına uğramış olan Osmanlı’dan miras kalan o yorgunluk, gayrete devam etme ihtiyacı doğuruyordu. Birinci kalkınma planları da yerli üretimi, her alanda artırmak üzerine şurası oldu.
Yıl 1886. Sivas’ın Divriği ilçesinde, Nuri ismi verilen bir bebek dünyaya geldi. O bebek, şimdi 3 yaşındayken babasını kaybetti; büyüdükçe ağırlaşan geçim derdiyle boğuştu. 17 yaşında yokluğa sürüklenen bir ülkede, bankada çalışmaya başlayan bu genç, yıllar sonra azmiyle varlığın umudunu insanlara sunacaktı.
MALİYE BAKANLIĞI İMTİHANINI KAZANDI
Yeni bir yüzyıla girilmiş, dünya çalkalanmaya başlamıştı. Devrin Maliye Bakanlığı’nın, imtihanına girip kazandı. İstanbul’da misyon yapmaya başlayan Nuri Demirağ, itilaf devletlerinin kurumları ele geçirme siyasetlerine direndi lakin kimi şeyler için çok geçti…
SİGARA KAĞIDI ÜRETEREK SERMAYESİNİ BÜYÜTTÜ
Maliye Bakanlığı’ndan istifa etmiş, hükümetin siyasetlerini kabul edememişti. Fransızlar devlet kurumlarını yönetmeye başlayınca Demirağ’ın yolu, farklı bir dünyaya çıktı. Çalışarak biriktirdiği parası, çok büyük bir sermaye değildi. Ticari olarak ülkeyi ele geçiren itilaf devletleri, Anadolu’da sigara kağıdı üretimine bile sahip olmuşlardı. Nuri Demirağ, sigara kağıdı üreterek sermayesini büyütmeye karar verdi.
KAĞITLARA “TÜRK ZAFERİ” İSMİNİ VERDİ
O periyotlarda sigaranın zararlarına ait bir şuur yoktu. “Türk Zaferi” ismini verdiği sigara kağıtlarıyla, çökmekte olan bir vatanın topraklarında, insanların memleket sevdasını tetikleyecek küçük dokunuşlar yapmaya başladı. Ticaret adamıydı; servetini katlama maksadına ulaştı.
MİLLİ UĞRAŞIN KAHRAMANI
40 yaşına geldiğinde de varlığını, devlete bağışlamaya karar verdi. Müdafa-i Hukuk Cemiyeti ile ulusal uğraşta yönetimci bir yol üstlenmeye başladı. Nuri Demirağ artık bir iş insanıydı, cephe çabası bittikten sonra aklına gereksinim duyulacak bir fikir adamı olmaya başladı.
“DEMİRAĞLARLA ÖRDÜK ANAYURDU DÖRT BAŞTAN”
Sanayinin gelişmesi, üretilenin insanlara ve başka ülkelere ulaşması, ham hususun yer değişmesi gerekiyordu. Demirağ, bu sorumluluğu üstlenen kişi olarak yurdun dört bir yanını, demir ağlarla örmeyi başardı.
DEMİRAĞ SOYADINI ATATÜRK’TEN ALDI
Kardeşiyle birlikte başlattığı bu uğraş sonucunda muvaffakiyetleri, Atatürk’ün kulağına kadar gitti. Demirağ soyadını, şahsen Atatürk’ten aldı.
SIRADA BOĞAZ KÖPRÜSÜ VAR
Her şey demir yoluyla hudutlu değildi. Sırada Boğaz Köprüsü vardı; ne de olsa o yıllarda İstanbul’un iki yakası birbirine yalnızca gemilerle bağlıydı.
43 TARİHİ ÇEŞMEYİ RESTORE ETTİ
Nuri Demirağ, içerisinde tren yolu da bulunan bir köprü projesi hazırladı, projenin son haline gelmesi 4 yıl sürdü. Hükümet bu projeyi, mali kaynaklardan ötürü reddetti. Nuri Demirağ, ümitsizliğe karşı savaş adamıydı. Bu periyotlarda halka kalkınma için umut vermek ismine, yurdun farklı köşelerindeki 43 tarihi çeşmeyi restore ettirdi.
MADEM BİR ULUS UÇAKSIZ YAŞAYAMAZ O VAKİT…
Maddi açıdan da güç dönemdeydik, Türk Hava Kurumu, uçak ithal etmek için bağış toplamaya başladı. Demirağ ise “Mademki bir ulus uçaksız yaşayamaz, öyleyse bu yaşama aracını oburlarının bağışından beklememeliyiz. Ben bu uçakların fabrikasını yapmaya adayım.Göklerine hâkim olamayan milletler, yerlerde sürünmeye, yerin tabanında çürümeye mahkûmdur.” kelamıyla, Atatürk’ün istikbalini aklımıza yerleştirmişti.
TÜRKİYE’NİN BİRİNCİ UÇAK FABRİKASINI KURDU
Pilot gereksinimini karşılamak ismine İstanbul’da, Yeşilköy Gök Okulu’nu kurdu. İstanbul Beşiktaş’ta, Çek bir şirketle iştirak kurarak birinci uçak fabrikasını üretime soktu. Üretilen birinci uçaklar büsbütün özgün, büsbütün eşsiz bir dizayna sahip, 1.000 kilometre menzilli “Nu.D” serisi…
TÜRK HAVA KURUMU’NDAN SİPARİŞLER YAĞDI
Her yeni uçağın birinci test uçuşunda, ikinci pilot koltuğunda Nuri Demirağ vardı. Ana pilot ise Gök Okulu’undan mezun olan oğlu Galip Demirağ olurdu. Türk Hava Kurumu, Türkiye’nin birinci özel uçak üreticisi olan Demirağ’a sipariş vermeye başladı. Nud.38 isminde 6 kişilik yolcu uçakları üretildi; dünyanın en düzgün yolcu uçaklarından birisi olarak kabul görmeye başladı.
Bize bıraktığı idealist mirasıyla Nuri Demirağ’ı, hürmet ve hürmetle anıyoruz…