Vakanüvis
Uyuşturucu kullanımı, çok eski asırlardan itibaren görülen bir olgu. Haşhaştan elde edilen afyon, hem kafayı uyuşturmak hem de tedavi hedefli kullanılıyordu. Eski Yunan’daki bahar şölenlerinde afyon kapsülleri dağıtılır, böylelikle iştiraklerin cümbüşte daha da “dağıtması” amaçlanırdı.
Uyuşturucu bazen de “okült” emelli kullanılıyordu. Kimi bâtın örgütler, tarikatlar, yeni kabul edecekleri üyeleri etkileyebilmek için “uyuşturucunun gücü”nden yararlanıyorlardı.
HAŞHAŞLA MOTİVE OLUYORLARDI
Romalılar, bir yakınlarını kaybettiklerinde, duydukları acıyı unutmak için afyon alırlardı. Haşhaşla ilgili en yaygın bilinen ise Selçuklu Devleti’ne musallat olan Haşhaşîler’in uyuşturucu ile olan bağlantılarıydı. Örgütün önderi Hasan Sabbah, militanlarını harekete göndereceği vakit da hareketten döndükleri vakit da haşhaşla motive ediyordu.
HONG KONG, KÜRESEL AFYON TİCARETİNİN MERKEZİYDİ
Ancak afyon, uyuşturucu, tarihin hiçbir periyodunda Hong Kong’taki kadar yaygın ve hayatın içinde yer almamıştı. Bir yarımada ve 235 adadan oluşan Hong-Kong, 1898 yılında 99 yıllığına İngiltere’ye kiralanmış, bu özerk yapı 1 Temmuz 1997’de Çin’e devredilmişti. Adalar topluluğu, bu mühlet boyunca İngiliz valilerce yönetilmişti. Hong Kong, İngiliz boyunduruğundayken finans, sanayi, dokumacılık, sinema alanında ilerledi lakin en fazla da memleketler arası kara para ve uyuşturucu trafiğindeki rolüyle büyüdü, gelişti. İngiliz idarenin birinci devirlerinde Hong Kong, tam bir sefalet içerisindeydi.
Martin Booth, “Haşhaşdan Eroine” isimli kitabında, yırtıcı kapitalizmin, bölgeye çalışmaya gelen Çinlileri alabildiğine sömürdüğünü anlatıyor. Ağır koşullar altında çalışan Çinliler, Batılıların getirdiği yeni alışkanlıklarla da tanışıyorlardı. Barlar, at yarışları, süslü kumarhaneler, striptiz kulüpleri, lüks genelevler ve alışılmış kamusal kontrole tabi olmayan afyon dağıtım çarkı, bu yeni alışkanlıklardan bazılarıydı. Hong Kong, kısa müddette küresel afyon ticaretinin merkezi haline gelmişti. İngiliz bankalar İngiliz şirketlere uygun kurallarda kredi veriyor, şirketler tersaneler kuruyor, gemiler imal ediyor, bu gemilerle afyon ticareti rastgele bir emtia üzere yasal takibe uğramadan gerçekleştiriliyordu. Sir Hohn Davis, “Elinde sermayesi olan ve devlet memuru olmayan herkes afyon ticaretiyle uğraşıyor.” diyordu. İngiltere hükümeti, göstermelik kimi genelgeler yayınlıyordu.
Bu o kadar göstermelikti ki, vali ile birlikte çalışan önde gelen afyon tüccarlarından Matheson, “Bu bildiriler, ‘İngiliz Azizler’in gönlünü beğenilen tutmak için, öbür hiçbir işe yaramaz” diyordu. Afyon tacirleri o kadar güçlü, faal ve “meşru”ydular ki, Hong Kong’daki birçok konsolosluk, paralarını bu tacirlerde emanette fiyatlardı.
AFYON SATIŞ DÜKKÂNLARI VARDI, ÇEKÇEKLER MESKENLERE PAKET SERVİS YAPARDI
Bütün bu süreçlerde Çinliler, alt vazifeleri yürütüyorlardı. Bir yandan giderek endüstrileşen adalarda, ucuz iş gücü de yeniden Çinliler’den sağlanıyordu. Bu kitleyi, yaşadıkları güç kaidelerin bunaltıcılığını biraz olsun unutturmak ve daha verimli sömürebilmek için afyon kullanımı adeta bir halk sıhhati siyaseti üzere itinayla hayat geçiriliyordu. İngiliz Valiler, afyon monopollerinden vergi alabilmek için her yıl ihaleler düzenler, afyon tacirlerinden büyük gelirler elde ederlerdi. İdare, “perakende afyon satışı”na da müsaade ediyordu.
Valilik ayrıyeten, “Afyon Tekkeleri Ruhsatı” dağıtıyordu. Çekçeklerle konutlara paket servis afyon ulaştırılıyordu. Vakitle şırınga kullanımı da yaygınlaşacaktı. Morfin çözeltisini şırınga etmeyi öğrenen Batılılar, bu uygulamayı Hong Kong’a da taşımışlardı. İngiliz tabipler, muayenehanelerinde afyon enjektesine başlamışlardı. Çinliler, vakitle kendi kendilerine afyon şırınga etmek istemişler lakin hijyen bilgileri yetersiz olduğu için apseler, kan zehirlenmeleri ve hepatit halk ortasında süratle yayılmaya başlamıştı.
İNGİLTERE, AFYON SATIŞINA MANİ OLAN ÇİN’E SAVAŞ AÇTI
Çin hükümeti, bütün bu olup bitenlerden rahatsızdı ancak İngilizler de bir o kadar pervasızdı. O denli ki, bir afyon gemisine el konulduğu için İngiltere Çin’e yeni bir savaş daha açtı. İngiltere daha evvel de, tarihe “Afyon Savaşları” olarak geçen bir dizi akın düzenlemişti. Sonuncusunda Pekin’e kadar giren İngiliz kuvvetleri, yalnızca tek bir akında, 200 kadar devlet binasını yerle bir etmişlerdi.
Çin idaresi, sonunda, 24 Ekim 1860’ta muahede imzalamak zorunda kaldı. Muahede kararlarına nazaran, İngiliz bandralı gemiler – alışılmış ki afyon yüklü – Çin’in içlerine kadar girebileceklerdi. Britanya’nın Pekin Büyükelçisi Sir Rutherford Alccock, pek açık sözlüydü: “Çin Hükümeti’nin, vatandaşlarının afyon almasına müsaade vermek üzere bir muahede imzalamak zorunda bıraktık.”
ÇİN’E İKİ BUYRUK: “AFYONA VE MİSYONERLERE MÜSAADE VERECEKSİN”
Anlaşmadaki bir hinlik de afyonla birlikte misyonerlerin faaliyetlerinin de hür bırakılmasıydı. Daha evvel Çin’de yasal takibata uğrayan Hristiyan misyonerler, artık rahatça çalışabileceklerdi. Birtakım misyonerlerin, Çinliler’e afyonu fiyatsız dağıtmalarından mülhem, halk ortasında “İsa Afyonu” diye bir tabir bile türemişti. Çin Dışişleri Bakanlığı, 1869’da İngiltere hükümetine gönderdiği bir yazıda, hiç de diplomatik sayılmayacak bir üslupla duruma isyan etmişti: “Çin tüccarı ülkenize uygun cins çay ve ipek vererek fayda sağlıyor, İngiliz tüccarı ve misyoneri ise afyon belası ile Çin’i zehirlemektedir. İngiltere, kasıtlı olarak Çin’i mahvetmek için uğraşmaktadır. İngiltere’nin ısrarla bu uğursuz işi sürdürmesi, bu berbatlığı ortadan kaldırmaması anlaşılır üzere değildir.
İngiltere bu türlü yaparak, Çin halkının ve devlet vazifelilerinin nefretini kazanmaktadır. Bu mektubu kaleme alanlar, Majestelerinin afyon yerine tahıl ya da pamuk ekimini teşvik edeceğini ummak istemektedirler.” İngiltere, Çin’de bunları yaparken, ülke merkezinde, Londra’daki yöneticiler afyon ticaretine karşı sert tedbirler getiriyordu. Yasal düzenlemede “Britanya sonları içerisinde” tabiri geçtiği için Hindistan’da da yasanın geçerli olması gerektiği lisana getirilince Lordlar Kamarası’ndan Sir John Strachey, “Hindistan’daki en verimli gelir kaynağımız afyondur.” diyerek Hindistan’da yasaya istisna getirilmesini istemişti. Nitekim de İngiliz hükümetinin afyonla çaba hareket planı, Hindistan’da hiçbir vakit uygulanmayacaktı.